KUR’ÂN’DA YENİDEN DİRİLİŞİ İSPAT
Kur’ân’da
yenİden DİRİLİŞİ İspat
“İnsan, başıboş bırakılacağını mı sanır? Kendisi
dökülen meniden bir nutfe (:sperma) değil miydi? Sonra alaka (:embriyo) oldu da (Rabb’i onu) yarattı, ona şekil verdi.
Ondan iki çifti; erkeği ve dişiyi var etti. Şimdi bunları yapan Allah’ın,
ölüleri diriltmeğe gücü yetmez mi?” (Kıyâme 75/36-40)
“Gökleri ve yeri yaratan, bunları yaratmakla
yorulmayan Allah’ın, ölüleri diriltmeğe de kâdir olduğunu görmüyorlar mı? Evet
O, her şeye kâdirdir.” (Ahkâf 46/33)
Ahiretin gerçekleşmesinin en büyük delil ve teminatı, Allah’ın
kullarına olan vaadidir. Kur’ân, her nefsin öleceğini (3/185), ölümden
kaçıla-mayacağını, sonunda dönüşün yine Allah’a olacağını pek çok ayetiyle
vurgulayarak öldükten sonra dirilişin, Allah’ın vaadinin bir neticesi olduğunu
bildirir. Bu husus bir ayette şöyle dile getirilir:
“Size vaadedilmekte olan, haktır. Hiç şüphe yok, ceza
ve hesap da mutlaka gerçekleşecektir.” (Zariyat 51/5-6)
Bir haberin doğruluğu onu bildirenin doğruluğuna
bağlıdır. Va’dine muhalefeti muhal olan Allah bütün semavî kitaplarda ve
Kur’ân’da ahiretin varlığıyla ilgili vaatlerde bulunmuştur.
Kur’ân, öldükten sonra dirilmenin mutlaka meydana
geleceğini sadece haber vermekle yetinmemiştir. İnsan aklını meşgul eden önemli
meselelerden biri olan bu konuda o, ba’s ve haşri ispatlayan kesin deliller
getirmiştir. Ba’s (:öldükten sonra dirilme) ve haşr (:haşir meydanında
toplanma) meselesini hiçbir delile ihtiyaç bırakmayacak şekilde kendine has aklî,
mantikî, hissî ve kalbî ifade ve metotlarla ispat eden Kur’ân, dirilişin
imkânını üç temel yolla ele almıştır: A. Temsilî Kıyas Usûlüyle İspat, B.
Geçmişte Yaşanmış Diriliş Örnekleriyle İspat, C. Dirilişin Karşılaştırılabilir Örnekleriyle
İspat,
A. Temsİlî Kıyas Usûlüyle
İspat
Kur’ân’da, ahiret âleminin imkânını izah ve ispat
konusunda, muhatapların gerçeği bulmaları için kullanılan metotlardan birisi
olarak, kıyas usûlünü görmekteyiz. Bu usûl, Kur’ân’da inkârcıların iddialarının
bâtıl olduğunun gösterilmesi bakı-mından kendisine has bir delil getirme metodu
olmuştur. Bu tarz ispat metodunu üç başlıkta toplanabilir:
1. Bir Şeyi Yoktan Yaratan, Onu Yeniden Yaratır
İnsan, kendi kudret ve düşüncesini aşan bir şeyle
karşılaştığı zaman o şeyin gerçekleşmesinin imkânsız olduğu düşüncesine
kapılır. Bundan dolayı Kur’ân, cesetlerin diriltil-mesinin ve haşrin herhangi
bir imkân-sızlığının söz konusu olmayacağını tekrar tekrar vurgular.
“O gün göğü,
kitapları dürer gibi (toplarız). İlkin yaratmaya nasıl başladıysak diriltmeyi
de Biz öyle gerçekleştiririz. Bu, üzerimize aldığımız bir vaattir. Bunu
gerçek-leştirecek olan da Biz’iz.” (Enbiyâ 21/104)
Bu ayette gök kitaba benzetilmiş. Demek ki bu gök
kitabını hiçbir yanlışa mahal vermeden yazan Allah, son saatle parçalanan bu
kitabı tekrar yazabilir. Zaten onu yeniden başka bir şekilde yaratacağını
bildirmektedir: “Yerin başka bir yere, göklerin de (başka göklere) dönüştürüldüğü gün,
onlar Vahid, Kahhâr olan Allah'ın huzuruna çıkacaklardır.” (İbrahim 14/48)
Yoktan yaratılan insanın, öldükten sonra tekrar
diriltilmesi niçin mümkün olmasın? Kur’ân inkârcı zihniyetin “Ben öldüğümde mi,
diriltileceğim?” itirazına şu veciz ifade ile karşılık verir: “O insan hiç
düşünmüyor mu ki, o hiçbir şey değilken Biz onu yaratıp var ettik?” (Meryem
19/66-67)
İnsanın yaratılışı, dünyaya gelişi ve bu gelişme
safhaları kendisinin hiçbir müdahale ve ilavesi olmadan hep dışarıdan
olmaktadır. Bu itibarla insanın geçirmiş olduğu yaratılış evreleri insanın
Allah’ı ve ahireti tasdik etmesi hususunda dünyada dünyaya gelen her insanla
tekrar eden kevnî bir ayettir, ikna edici bir delildir.
Kur’ân, dirilişi, hem enfüsî delillerle hem de kevnî
delillerle sunar.
Ey
insanlar! Eğer dirilişten yana bir şüphedeyseniz gerçek şu ki; Biz sizi
topraktan, sonra bir damla sudan, sonra bir alak'tan (embriyo), sonra belli
belirsiz bir çiğnem et parçasından yarattık ki size (kudretimizi) gösterelim. Dilediğimizi belirlenmiş bir
süreye kadar rahimlerde tutar, sonra sizi bebek olarak çıkarır, sonra da
erginlik çağına erişmeniz için sizi büyütürüz. Sonra sizden kiminiz vefat
ettirilir, kiminiz de bilirken bilmez hale gelsin diye ömrün en düşük çağına
döndürülür. Yeryüzünü de cansız görürsün. Fakat üzerine suyu indirdiğimiz de
titreşir, kabarır ve her güzel çiftten bitirir (Hac 22/5). Ayrıca (46/33, 45/26, 16/70, 36/33, 68, 57/17)
ayetlerine de bakılabilir.
Basit bir nutfeden mükemmel bir varlığın meydana
getirilmesi, Allah’ın varlığına bir delil olduğu gibi, ba’s ve haşrin de kat’i
bir delilidir. Nitekim Hac/26 da “..Bu böyledir, çünkü Allah tek gerçektir.
Ölüleri O diriltir ve O, her şeye kadirdir.” buyurularak bu hususa dikkat
çekilir.
Kur’ân, ahireti inkâr eden insanın bu konudaki
düşmanca tavır ve itirazlarını onun kendi yaratılış seyrinden habersiz oluşuna
bağlar: "İnsan, bizim kendisini bir nutfeden (spermden) yarattığımızı
görmedi mi ki, şimdi apaçık bir hasım kesildi?" (Yâsîn 36/77)
İnsanın kendisini unutması, daha açık bir ifadeyle
yaratılışındaki o harikalık ve mükemmelliği unutması, inkâr kapısını aralamaya
sebep olmaktadır. Kur’ân (Yasin/78) de, her türlü inkârcı tipe yaratılışını hatırlatır.
“Ve o yaratılışını (nasıl meydana geldiğini) unuttu.” (Yâsîn 36/78)
İnsanın yaratılış evrelerini bilen akıl sahibi bir
kimsenin öldükten sonra dirilmeden şüphe etmesi düşünü-lemez. Topraktan, canlı,
düşünen, konuşan, duyan, anlayan şuur ve idrak sahibi insanı yaratan Allah,
elbette toprak olmuş insanı yine ondan diriltebilir.
Kur'ân temsilî kıyas metoduyla dış âlemden örnekler
vererek öldükten sonra dirilmeyi ispat eder. Şu ayet buna bir örnektir:
"O Allah ki, gökleri, gördüğünüz gibi direksiz
yükseltti, sonra Arş üzerinde hükmünü icra etti, güneşi ve ayı da emrine boyun
eğdirdi. Onların hepsi, belirlenmiş bir vakte kadar akıp gider. Allah herşeyi
yerli yerince tedbir ve idare eder ve ayetlerini size açıklar. Tâ ki Rabbinize
kavuşacağınızı kesin olarak bilesiniz." (Ra’d 13/2)
Ayet kâinatı düzene koyan, aya ve güneşe bu günkü
düzenini veren ve her şeyin idaresine hâkim olan Allah'ın insanları öldükten
sonra huzuruna çıkarmaya da kadir olduğuna dikkat çekiyor.
Bir mü'min âhirete inanırken, bütün rubûbiyyet ve
icraatlarıyla kendisini gösteren ve hissettiren bir Allah'ın öldükten sonra
dirilişi istediği şekilde var edeceğine de inanır.
2. Zor Olanı Yapan, Kolayı da Yapar
Ahireti inkâr edenlerin, sık sık, “Biz içinde hayat
namına bir şey kalmamış kemik yığınlarına döndükten sonra mı, yeniden
diriltileceğiz?” şeklinde dillendirdikleri itirazlarına karşı Kur’ân, Allah’ın
kâinatta insandan daha büyük şeyleri yaratmış olduğunu hatırlatarak, bunun
yanında insan-ların yeniden hayata döndürül-melerinin kolay olduğunu bildirir.
Bu noktada Kur’ân, inkârcıların daha ciddi
düşünmelerini temin maksadıyla olarak şu soruyu yöneltir: “(Sizce, öldükten
sonra O’nun) sizi tekrar yaratması mı zor, yoksa semayı yaratmak mı? (O sema
ki,) onu Allah bina etmiştir.” (Nâziat 79/27)
Bu ayetle insanlara âdeta, “Sizler tekrar tekrar, bu
çürümüş kemikler nasıl canlandırılacak? diye sorup duruyorsunuz; şu muazzam
semayı yaratan Allah için hiçbir şeyin güç ve zor olamayacağını düşünmüyor musunuz?”
denilmektedir.
Allah sorduğu soruya kendisi şu şekilde cevap
vermektedir: “Elbette gökleri ve yeri yaratmak, insanları yaratmaktan daha
büyük bir şeydir. Lâkin insanların çoğu (böyle olduğunu) bilmez.” (Mü’min
40/57)
Muhammed Gazalî bu ayet için şöyle bir örnek verir: Yüksek ve
mükemmel bir köşkü sıfırdan inşâ eden birisi için, yıkılmış basit bir kulübeyi
yeniden bina etmek nasıl basit, küçük bir olay ise, aynen öyle de varlık
cihetiyle semavât ve arza nispetle son derecede küçük kalan insanın yaratılışı
meselesi, koca kâinatın yaratılışının yanında, çok basit ve küçük kalacaktır.[1]
Kur’ân başka bir ayette, yeri ve gökleri muazzam bir
nizam ve ahenk içinde yaratıp devam ettirmeye kâdir olan Allah’ın, insanları öldükten
sonra tekrar yaratmasının, hiç de zor olmayacağını, O’nun buna kâdir olduğunu
ifade eder:
“(Şimdi), gökleri ve yeri yaratan, onlar (insanlar)
gibisini yaratmağa kâdir olmaz mı? Elbette kâdirdir. O, her şeyi bilen
yaratıcıdır.” (Yâsîn 36/81)
3. Bir Şeyi Zıddına Çevirebilen, Benzerini de Zıddına
Çevirir
Dirilişin imkânını ispat sadedinde Kur’ân’ın insanlara
sunduğu diğer bir misal ise şudur:
“Size yeşil ağaçtan ateş yaratan/çıkaran O’dur. İşte
siz ondan yakıp durmaktasınız.” (Yâsîn 36/80)
Kur’ân, burada verdiği misalle evvela o gün bu mesajların
ilk muhatapları durumunda olan Araplara, kullan-dıkları yeşil iki ağacı[2] birbirine
sürtmekle elde ettikleri ateşe dikkat çekerek, Yüce Allah’ın murad ettiği her
şeyi yapmaya ve yerine getirmeye kadir olduğuna; kudretinin önünde hiçbir
engelin bulunmadığına dikkat çeker.
Ayetin konuyla alâkalı olarak ifade ettiği husus
şudur. Su ile ateş birbirine zıt şeylerdir. Suyun bol miktarda bulunduğu yeşil
ağaçtan, ateşin çıkması âdeta imkânsız iken, Allah ateşi yeşil ağaçtan
çıkararak, bir şeyi onun zıddı olan diğer bir şeyden yarattığını göstermiştir.
Yeniden dirilişin imkânını delillendirme hususunda
verdiği bu misalle Kur’ân, bu âlemde bir şeyin onun zıddı olan diğer bir şeyden
yaratılmasının görülen bir vâkıa olduğunu hatırlatıp zihinleri, bu açıdan dirilişin
imkânını kabule hazırlamayı hedeflemiştir.
Kur’ân, yaş bir ağaçtan zıddı olan ateşi çıkarmaya
muktedir olan Allah’ın hayata zıt gibi görünen çürümüş kemiklerden de insanı
yeniden yaratmaya muktedir olduğunu bir misalle dikkatlerimize sunar.
B. Geçmİşte Yaşanmış DİRİLİŞ ÖrneklerİYLE İspat
Kur’ân’ın dirilişi ispat yollarından birisi de
geçmişte meydana gelmiş diriliş hâdiselerine dikkat çekmesidir. Öldükten
sonra dirilme gerçeği, tarihen vukû bulmuş bir olay anlatılarak, muhataba
Allah’ın ölüleri tekrar diriltmeye gücünün yeteceği gösterilir. Kur’ân’ın
diriliş gerçeğini akıllara yaklaştırmak ve onu ispatlamak için hatırlattığı bu
vakıalar, cereyan ettikleri çağdakilere ışık tuttuğu gibi her zaman ve
mekândaki insanlara da mesaj mahiyetindedir.
Diriliş hakkındaki şüphelerin giderilmesi için verilen
bu örnekler, bir yandan dirilişin imkân dairesinde bir hâdise olduğunu
bildirirken aynı zamanda dirilişin mutlaka cismanî olacağını da haber verir.
Tavanları çöküp harap olmuş, ıssız duran bir şehre uğrayan ve "Allah burasını ölümünden sonra nasıl diriltecekmiş?” diyen kimseye bir baksana. Bu sözü üzerine Allah onu yüz yıl ölü bıraktı, sonra onu diriltti. Ona "Ne kadar kaldın?" dedi. O da "Bir gün veya bir günden az kaldım." dedi. Allah "Hayır, yüz yıl kaldın. Yiyeceğine ve içeceğine bak, henüz bozulmamış; eşeğine de bir bak; bunu yapmamız seni insanlara ibret belgesi kılmamız içindir. Kemiklere de bir bak nasıl bir araya getiriyoruz, sonra da onlara et giydiriyoruz? O, kendisine bunlar apaçık belli olduktan sonra "Artık anladım ki, Allah her şeye kadirdir." dedi. (2/259)
Hani İbrahim "Rabbim! Bana ölüleri nasıl dirilttiğini göster."
demişti. Allah ona "İnanmıyor musun?" deyince, "Hayır inandım,
ancak kalbimin tatmin olması için." dedi. "Öyleyse dört kuş tut.
Onları kendine alıştır. Sonra her dağ başına onlardan bir parça bırak, sonra da
onları çağır. Sana hızla gelirler. Bil ki Allah Azîz’dir, Hakîm’dir."
(2/260)
Diğer örneklerde şunlardır: Üç yüz seneden fazla mağarada uyutulduktan
sonra Ashab-ı Kehf’in diriltilmesi (Kehf 18/9-19), İsrailoğullarından ölmüş
birisinin, kendisine bir sığırın bir parçasıyla vurularak diriltilmesi (Bakara,
2/72-73), Sina çölünde İsrailoğullarından bir topluluğun topluca öldürülüp
diriltilmesi (Bakara, 2/55-56), Hz. İsa’nın bir mucize olarak bazı insanları
hayata kavuşturması ve bunun yanında Allah’ın izniyle çamurdan yaptığı kuşlara
üfleyip onları diriltmesi (Al-i İmran 3/49; Maide 5/110).
C. DİRİLİŞİN KarşılaştırılabİLİr Örneklerİyle İspat
Kur’ân, bizlere dirilişin karşılaş-tırılabilir,
seyredilebilir örneklerini hatırlatır. Bu örnekler uzakta olmayıp, inanan,
inanmayan herkesin yanı başında bulunan, şahit olduğu örneklerdir.
Kur’ân tecrübe dünyasından gösterdiği delillere
dayanarak dirilişin aklî temellerini gösterir. Dirilişi inkâr edenlerin
itirazlarının ilmî bir değer taşımadığını ortaya koyar. Kur’an dirilişi
imkânsız görenlere karşı kupkuru ölü arzın yağmur suyuyla canlanışını ve bitkilerle
bezenişini ve insanın tecrübe ettiği uyku örneğini, yeniden dirilişin mümkün
olduğunu ispatlayan deliller olarak sunar.
Bununla aklın, tefekkür yoluyla varabileceği sonuçlar, öğretici bir üslup içinde verilir. Kur’an’ın ispat ve ikna üslubunu, bir hocanın talebesine ders vermesi gibi değerlendirmek mümkündür. Kur’an’ın sunduğu bu deliller filozofu ve avamı ikna eder. metodundan daha üstünü gösteri-lemez. Kur’ân’ın bu maksatla insanların dikkat nazarlarına sunduğu bu örnekler şunlardır:
1. Ölümünden Sonra Yeryüzünün Canlandırılması
Kışın adeta ölen yeryüzünün baharda tekrar
diriltilmesi, Kur’an’da öldükten sonra dirilişin imkân dahilinde ve seyredilebilen
bir vakıa olduğunu gösteren en çarpıcı örnektir. Allah’ın yeryüzüne koyduğu kanunla
her şey tekrar tekrar yenilenmektedir. Her şey yok edilip tekrar geri
döndürülüyorsa, insanın da öldükten sonra diriltilmesi niçin mümkün olmasın?
Kıştan sonra baharın gelişini sürekli görüp
seyrettiğimiz bir âlemde yeniden dirilişi uzak görmemizin bir anlamı olabilir
mi? Her baharda sayısız “ba’sü ba’de’l-mevt/öldükten sonra dirilme” olayının
gerçekleştiği dünyaya bir kez ibret gözüyle bakabilen, kendisinin de öldükten
sonra dirileceğini anlamada güçlük çekmeyecektir. Kur’an’da bu hususa işaret
eden pek çok ayet vardır:
“Allah’ın rahmetinin eserlerine bir bak! Yeryüzünü
ölümünden sonra nasıl da diriltiyor. Bunları yapan (O Allah), şüphesiz ölüleri
de diriltir. O her şeye kadirdir.” (Rûm 30/50)
“O’nun ayetlerinden biri de şudur: Sen, toprağı boynu
bükük (kupkuru) görürsün. Onun üzerine bir su indirdiğimiz zaman, titreşir ve
kabarır. Onu dirilten Allah, ölüleri de diriltir. O, her şeye gücü yetendir.”
(Fussilet 41/39)
Yaratılışın birliğini göstermesi açısından Kur’ân’ın
ölü arzı insanın dirilişine delil olarak getirmesi, önemli bir husustur. Zira o
Mutlak Kudret, her zaman diliminde dünyanın şeklini hangi kanunla
değiştiriyorsa, kıyamet gününde kâinatın şeklini de aynı kanunla değiştirir.
Kışta ölmüş bütün ağaç ve bitkileri, hangi kanunla diriltiyorsa, öldükten sonra
da insanları aynı kanunla diriltir.
Konuyla alakalı ayetlerin fezlekesinde (:sonunda),
“İşte böyle çıkartı-lacaksınız.”[3] veya
“İşte çıkış da böyledir.” (Kaf 50/11) denilerek, insanlara “Nasıl
ölü toprak canlanıyor, ağaçlar ve bitkiler yerden çıkarılıyorsa, siz de
kabirlerinizden çıkarılacaksınız.” mesajı verilir.
2 İnsanın Her Sabah Uyandırılması
Kur’ân’ın tecrübe dünyasından ele aldığı deliller
arasında uyku örnek verilir. Eğer insan, ölüme benzeyen uykuya dalışından sonra
tekrar hayata dönüşü üzerinde düşünürse yeniden dirilişi anlamada zorluk
çekmeye-cektir.
“O’dur ki,
geceleyin sizi öldürür gibi uyutur, gündüzün ne işlediğinizi bilir; sonra da
belirlenmiş bir süre geçip tamamlansın diye gündüzün sizi diriltir. Yine
dönüşünüz O’nadır; (ve yine) O, dünyada yaptıklarınızı size haber verecektir.”
(En’âm 6/60)
Elmalılı Hamdi Yazır’ın da söz konusu ayetteki, “Sonra
(gündüzün yine) sizi diriltir.” kısmıyla bir değerlendirmesi şöyledir: Allah,
bedeninizde zedelenen, uzuvlarınızdan ölen kısımları uykuda haberiniz olmadan
telafi ederek yeniler ve sizden aldığı şuur ve idraklerinizi yine sabahleyin
size geri verip önceki gibi maddî ve manevî hayatınızla sizi tekrar diriltir,
uyandırır. Siz ancak o zaman geceyi gündüzü fark eder; kendinizi ve geçmiş
kazançlarınızı hiç kaybet-memiş, arada hiçbir kesinti fasılası geçmemiş gibi
bilir tanırsınız. İnsanın sahip olduğu maddî-manevî her iki hayat, her gün her
gece ve hatta her an böyle ruhanî ve cismanî bir diriliş içindedir. Bunu
birçokları mecazî bir mana ile dirilme kabul ederlerse de, basiret gözüyle
bakıldığı zaman, bunun tam manasıyla bir diriliş olduğu ortaya çıkar.”[4]
Zümer Sûresi’nde konu ile ilgili şu ayet vardır:
“Allah, insanların canlarını ölümleri sırasında,
ölmeyenlerin canlarını ise uykuları sırasında alır. Hakkında ölüm hükmü verdiği
canı tutar, ölüm hükmü vermediği canı ise belirli bir süreye kadar salıverir.
Muhakkak ki bunda, düşünen kimseler için alacak ibretler vardır.” (Zümer 39/42)
Bu ayetler ölüm ve uyku arasındaki benzerliği
açıklamaktadır. Uyku, küçük bir ölüm; ölüm ise, büyük bir uykudur. Her iki
durumda da insan canı için bir hayattan başka bir hayata geçiş söz konusudur. Her
gece ölümün bir nevi küçük kardeşi olan uykuya dalan ve her sabah yeniden
dirilircesine dünyaya gözünü açan insan, dirilişin alametlerini her gün
seyrediyor. İnsan, öldükten sonra dirilişin bir benzerini, uyuma ve uyanması
ile fiilen yaşamaktadır. Kur’ân, ölümle uyku, dirilişle uyanma arasındaki bu
benzerliğe dikkat çekerek şu mesajı verir: Allah insanı nasıl uyutuyorsa, öyle
öldürür; nasıl da uyandırıyorsa öyle diriltir.
Çekirdek/tohum yere atılır kabuğunu kırar yeni bir
hayat başlar. Ağaç olur göğe doğru dal
budak salar. Yapraklarla süslenir, meyvelerle donatılır. Daha sonra da her
şeyini döküp kupkuru bir odun haline alır. Fakat yeni bir baharda tekrar
canlanır. Bir takım haşerat sonbaharda ölüme benzer kış uykusuna yatar. İkinci
bir baharda yeniden uyandırılır. Bütün varlıklara konan bu kanundan insanın
müstesna tutulmasına nasıl ihtimal verilebilir
Kur’an’da dirilişin mümkün olduğu ve zamanı geldiğinde
de gerçekleşeceği çok net bir şekilde ifade edilmektedir. Bu konuda muhtelif
delillerin yanında, vaad (:cennet vaadi) ve vaîdlerinde (:cehennnem vaadi)
hilafı muhal olan Allah’ın insanları yeniden dirilteceğini bildirmesi haşre
imanın en temel delilidir.
Yorumlar
Yorum Gönder