HASAN HANEFİ’YE GÖRE TEOLOJİNİN SORUNLARI

 HASAN HANEFİ’YE GÖRE TEOLOJİNİN SORUNLARI

Hasan Hanefi’ye göre klasik İslam teolojisinin (kelamın) birçok temel sorunu vardır. Bu sorunlar, hem teorik düzeyde hem de toplumsal/siyasal işlev açısından eleştirilir. Hanefi, özellikle geleneksel teolojinin tarih dışı, insan dışı ve toplumdan kopuk bir yapıya büründüğünü savunur. Onun amacı, bu yapıyı dönüştürerek eylemci, özgürleştirici ve toplumsal sorumluluk sahibi bir teoloji önermektir.

Hasan Hanefi’ye Göre Teolojinin Başlıca Sorunları

1. Tanrı Merkezcilik (Teosentrizm)

• Klasik teoloji Tanrı’yı merkeze alır, insanı ve toplumsal gerçekliği ikinci plana iter.
• Hanefi’ye göre bu, dini hayattan koparır ve insanın özgürlük, adalet, eşitlik gibi temel sorunlarını ihmal eder.
• Teoloji bu haliyle, "göğe dönük", "soyut", "pratikten uzak" bir hal almıştır.

2. Tarih Dışılık

• Geleneksel teoloji tarihle ve toplumla ilişki kurmaz.
• Teorileri zamanın ruhuna uygun değildir; geçmişte takılı kalmıştır.
• Bu nedenle sömürgecilik, yoksulluk, zulüm gibi modern sorunlara çözüm üretemez.

3. Toplumsal Sorumluluktan Uzaklık

• Klasik teologlar dine kişisel kurtuluş veya inanç ilkeleri düzeyinde yaklaşır.
• Hanefi ise teolojinin toplumsal kurtuluşu da hedeflemesi gerektiğini savunur.
• Din, sadece birey için değil, toplum için de var olmalıdır.

4. İtaatkâr ve Statükocu Anlayış

• Geleneksel teoloji çoğu zaman otoriteyi meşrulaştırıcı bir rol oynamıştır (örneğin sultanı “Allah’ın gölgesi” saymak gibi).
• Hanefi’ye göre bu, dini sorgulama değil, itaat aracı haline getirir.
• Teoloji, egemen güçleri değil, halkı savunmalıdır.

5. Metafizik Ağırlık

• Teoloji, çoğu zaman varlık, sıfatlar, kader, cennet-cehennem gibi konulara odaklanır.
• Bu tartışmalar soyuttur ve insanın yaşadığı somut problemlerle bağ kurmaz.
• Hanefi’ye göre bu tür tartışmalar yerine, “insanın özgürleşmesi” gibi somut meselelere odaklanmak gerekir.

6. Yabancılaşma

• Teoloji halkın dilinden ve yaşamından uzaklaşmıştır.
• Karmaşık kelamî tartışmalar halk tarafından anlaşılamaz.
• Dinî bilgi, bir seçkin sınıfın tekelinde kalır.
• Hanefi ise, teolojinin yeniden halkla buluşmasını, halk diliyle, halk için üretilmesini savunur.

Hanefi'nin Çözüm Önerisi: Teolojinin Yeniden İnşası

"Gelenekten Kopuş değil, Yeniden Yorum": Hanefi geçmişi reddetmez, ama onu yeniden okuyarak çağdaş sorunlara cevap vermesini ister.

"Dinden Eyleme": İnanç ve düşünce eyleme dönüşmelidir; teoloji toplumda değişimi hedeflemelidir.

"İnsan Merkezli Teoloji": Dinin temel amacı, insanın özgürleşmesi ve onurlu bir yaşam sürmesidir.

 

Sonuç

Hasan Hanefi’ye göre klasik teoloji:

Toplumdan, tarihten, gerçeklikten, sorumluluktan, adaletten uzaklaştığı için sorunludur.

Bu nedenle, eylemci, halkçı, insan merkezli ve toplumsal sorumluluk taşıyan yeni bir teolojik perspektife ihtiyaç vardır.