KUR’AN’DA RAHMAN VE RAHİM İSİMLERİ

 KUR’AN’DA RAHMAN VE RAHİM İSİMLERİ

Rahman ismi Mekke’de inen sürelerde daha yoğun olarak geçmektedir. Medine’de indirilen sürelerin sadece ikisinde “Rahman” ismi geçmektedir. (Bakara/163; Haşr/22) Bunun en önemli sebebi yüce Allah’ın Rahman isminin müminlerden daha çok, müşrik ve kâfirlere yönelik bir isim olduğu içindir. ”Rahman” Allah ismi gibi özel bir isimdir. Yani Rahman ismi Allah’a özel bir isim olduğu için O’ndan başkasına izafe edilemez.

Mesela: Kur’an’da “Rahmanın Kulları, (Furkan/63) eğer Rahmanın çocuğu olsaydı, (Zuhruf/81) Rahmanın yanında kulluk edilecek ilahlar kılmış mıyız?” (Zuhruf/43) gibi cümleler, Rahman isminin Allah ismi gibi özel bir isim olduğunu gösteriyor. Allah ismi gibi, müşriklerin Rahman ismini bildikleri ve onu kabul ettikleri görülüyor. (Meryem/88; Enbiya/26; Yasin-15; Zuhruf/33). El-Esmaü-l Hüsna (Allah’ın güzel isimleri) arasında Allah ismi gibi Rahman ismi de sadece Allah için kullanılmaktadır. Fakat Rahim ismi Allah’a özel olmadığı için Resul bağlamında da kullanılmıştır (Tevbe-128). Yani Resul müminlere karşı merhametli olduğu gibi, müminler de birbirlerine karşı merhametlidirler (Fetih/29). Rahim sıfatının türevleri, Kur’an’da müminler için de kullanılmıştır (İsra/24; Hadid/27; Beled/17). Kök itibariyle Rahman ismi ile Rahim ismi birbirlerinden farklıdır. Aynı cümlede yan yana gelmiş olmaları da ayrı manalara geldiklerini göstermektedir (Bakara/163).

Yani Allah’ın Rahman ismi, Rahim ismi gibi “rahmet” kökünden türetilmiş değildir. Rahman ismi, aynen Allah ismi gibi, zatına yönelik bir isim iken, Rahim sıfatı Allah’ın fiillerine yönelik bir sıfattır. Rahman ismi, daha çok haşyet (korku) ve cezalandırmaya yönelik bir isim iken, Rahim sıfatı tamamen rahmet, merhamet ve acıma ile ilgilidir. Çünkü Rahman ismi, aynen Allah ismi gibi, “korku, azap, zarar verme” bağlamında geçmektedir. “Rahim” ismi, birçok ayette lafzatullah yani Allah lafzı ile birlikte kullanılırken, hiçbir ayette Rahim ismi ile beraber kullanılmaması dikkat çekicidir. Yani Rahmet isminin, Rahman ismi ile ses benzerliğinden başka hiçbir yakınlığı yoktur. Rahman ismi, müşriklere ve zalimlere yönelik kullanılır iken, “Rahim” ismi ise, istiğfar, hidayet ve tevbe yolunda olan müminlere yöneliktir. Rahman ismi, iman ve itikada bakan bir isim iken (Râd/30; Tâhâ/90; Meryem/87, 88, 93; Enbiya/36; Furkan/60; Zuhruf/20, 33, 36, 45); “Rahim” ismi, tevbe, istiğfar ve tevekkül gibi amel ve fiillere dönük bir isimdir (Bakara/37, 54, 128, 160; Tevbe-104, 118; Yusuf/98, Hicr/49; Şura/5; Zümer/53). “El-Esmâ-ul-Hüsnâ (Allah’ın güzel isimleri)” arasında bulunan Rahman ismi, sadece Allah ve Rahim sıfatı ile beraber geçerken (Fatiha/3; Bakara/163; Haşr/22; Fussilet/2; Neml/30), Rahim ismi, “Tevvab” (tevbeleri kabul eden) Bakara/37, 54, 128, 160; Tevbe/104, 118) “Ğafur” (Yunus/107; Yusuf/ 98; Hicr/49; Kasas/16; Sebe/2; Zümer/53; Şura/5; Ahkaf/8) “Aziz” (Şuara/9, 68, 104, 128, 140, 159, 175, 191, 217; Rum/5; Secde/6; Yasin/5; Duhan/42) “Berr” (Tur/28) isimleriyle birlikte geçmektedir. Kur’an’da öyle muhteşem bir sistem kurulmuş ki, “Rahim” ve “Tevvab” isimlerinin birlikte geçtiği ayetlerde, tevbe ederek durumlarını düzeltenler hakkında geçerken, “Ğafur” ve “Rahim” isimlerinin birlikte geçtikleri ayetlerde, yalnız müminlerin inanç ve amelleri anlatılmaktadır. Yani “bağışlanma” ve “merhamet olunma” sadece müminlerle ilgili bir durumdur. “Aziz” ve “Rahim” isimlerinin birlikte geçtiği ayetlerde, genellikle Resullerin kavimleri yani onlara iman eden ve inkâr edenler anlatılıyor. Bunun anlamı, “Aziz” olan Allah müşriklerden intikam aldı, “Ğafur” sıfatıyla müminleri korudu, kurtardı, bağışladı ve merhamet etti” demektir. Aynı şekilde “Rahman” ismi de Kur’an’da aynen “Aziz” ismi gibi kâfirleri cezalandırma ve zalimlerden intikam alma anlamında kullanılmaktadır. Dolayısıyla kök olarak Rahman isminin rahmet fiili ile bir bağlantısı yoktur. Kur’an’da Rahman ismi, Rahim ismiyle bağlantılı olarak geçmez. Rahman ismi, Rahmet tecellisinden daha çok Allah’ın zatı ile ilgili bağımsız bir kullanıma sahiptir. ”Rahmet” fiili, Allah kavramı ve Rab sıfatıyla bağlantılı olarak geçerken, hiçbir ayette Rahman ismine bağlanmamıştır.

Mesela: “Rahmetallâhi” (Allah’ın rahmeti),( Âli İmran/107),  “Rahmetin minallâhi” (Allah’tan bir rahmet olarak), (Âli İmran/159), “Min rahmeti rabbihi” (Rabbinin rahmetinden) (Hicr/56), “Rahmetin min rabbike”(Rabbinden bir rahmet olarak) (İsra/28), “Rahmete Rabbi” (Rabbimin rahmeti) (İsra/100), “Rahmetun min Rabbi” (Rabbimden bir rahmet olarak) (Kehf/98).  Rahman ismi gökler, yer, canlı-cansız yani dünyadaki bütün varlıkları kapsarken, Rahim ismi, dünyada ve ahirette sadece müminlere yönelik bir isimdir (Ahzab/43).

Rahman ismi, Allah ismi gibi daha çok varlıkları yaratma ve idare etmeye yönelik iken, Rahim ismi, onları besleme, büyütme, esirgeme, acıma, nimet verme, merhamet etme, tehlikelerden koruma ile ilgili bir isim ve fiildir. Kur’an’a baktığımızda, “Rahman” ismine, rahmet değil, azap ve cezalandırmanın izafe edildiğini görüyoruz. “Babacığım! Rahman tarafından sana azap dokunup da şeytanın velisi olmandan korkuyorum.” (Meryem/45).